ĐẠI TIÊN LÝ THIẾT QUẢI

Chú thích của Nhã Thức

 

Theo truyện 東遊記 - Đông Du Ký của 吴元泰 - Ngô Nguyên Thới đời Minh, trong các hồi một, hai, ba, bốn có thuật lại chuyện về 李铁拐 - Đại tiên  Lý Thiết Quải như sau:

Ngài họ Lý, tên là Huyền, hiệu là Ngưng Dương, nên thường gọi là Lý Ngưng Dương, diện mạo oai nghiêm, tánh hạnh trong sạch, học rộng biết nhiều, nguội lạnh với công danh, muốn tầm tiên học Đạo. Biết được Thái Thượng Lý Lão Quân đang giảng Ðạo trên núi Hoa Sơn, Lý Ngưng Dương liền tìm đến đó để cầu Ðạo.

Trên đường, Ông ngâm thơ rằng:

誰把紅爐大冶調

陶將皮袋出英豪

男兒識得機關巧

脫出風塵便是高

Âm cổ:

Thùy bả hồng lô đại dã đào

Đào tương bì đại xuất anh hào

Nam nhi thức đắc cơ quan xảo

Thoát xuất phong trần tiện thị cao

Nghĩa:

Ai khiển lò trời quá nhiệm mầu?

Túi da hun đúc tạo anh hào!

Làm trai thấu suốt chi hay dỡ,

Thoát khỏi phong trần ấy mới cao!

Khi đến núi Hoa sơn thì trời đã tối. Lý Ngưng Dương tự nhủ: Mình là kẻ đi cầu thầy học Ðạo, lẽ nào ban đêm thất lễ gõ cửa. Chi bằng ngủ đỡ trên bàn thạch trước cửa động, chờ trời sáng sẽ xin vào yết kiến.

Ở trong động, Ðức Lão Quân đang đàm đạo với Huyễn Khưu Chơn Nhơn, xảy có cơn gió lành bay qua, Ðức Lão Quân hỏi:

– Chơn Nhơn có biết gió ấy là điềm lành chi chăng?

– Bạch Lão Quân có một dị nhân tìm đến.

– Ta đã rõ Lý Ngưng Dương gần thành Tiên và là Tiên đứng đầu Tiên lục.

Nói rồi, Ðức Lão Quân truyền Tiên đồng ra mở cửa động mà đón. Xảy thấy một Ðạo sĩ đang đứng trước động, liền hỏi:

– Đạo huynh có phải Lý Ngưng Dương đó không?

– Chính bần đạo, sao Tiên đồng lại biết tên ta?

– Tiểu tiên vâng lịnh Lão Quân ra cửa đón Đạo huynh.

Lý Ngưng Dương vô cùng mừng rỡ, chắc là mình có căn duyên lớn nên mới được Lão Quân biết đến, liền đi theo Tiên đồng vào ra mắt. Thấy Lão Quân có hào quang sáng lòa, dung nhan tươi nhuận, râu tóc bạc phơ, và Huyễn Khưu Chơn Nhơn cũng vậy.

Lý liền quì lạy ra mắt Lão Quân và Huyễn Khưu Chơn Nhơn. Hai vị đáp lễ rồi mời ngồi. Lý Ngưng Dương quì thưa rằng: Ðệ tử tầm sư học Ðạo, lẽ nào dám ngồi. Xin Thầy dạy bảo.

Lão Quân bảo: Ngươi ngồi xuống rồi ta nói cho nghe:

至道之精

杳杳冥冥

至道之極

昏昏默默

無道無所

抱神以靜

形將自正

必靜必清

毋勞爾形

毋播爾精

毋狎爾性

息慮營營

乃可長生

Âm cổ:

Chí đạo chi tinh

Diểu diểu minh minh

Chí đạo chi cực

Hôn hôn mặc mặc

Vô đạo vô sở

Bão thần dĩ tịnh

Hình tướng tự chánh

Tất tịnh tất thanh

Mưu lao nhĩ hình

Mưu bả nhĩ tinh

Mưu hiệp nhĩ tánh

Tức lự doanh doanh

Nãi khả trường sanh

Nghĩa:

Đạo cả đến tinh

Mênh mông thăm thẳm

Đạo cả đến cùng

Mịt mờ vắng lặng

Không đạo không mình

Giữ thần luôn tịnh

Dáng hình tự chánh

Ắt tịnh ắt thanh

Không nhọc thân hình

Chẳng phí cốt tinh

Tánh không cợt nhả

Dứt lo thong thả

Sẽ được trường sanh

Lý Ngưng Dương mừng rỡ lạy tạ Lão Quân.

Huyễn Khưu Chơn Nhơn nói: Ngươi có tên trong Tiên lục, đứng đầu chốn tiên bang. Về tu như vậy thì thành.

Nói rồi truyền Tiên đồng đưa Lý Ngưng Dương ra khỏi động, xuống núi. Lý Ngưng Dương lạy tạ rồi theo Tiên đồng rời khỏi động, trở về quê, lên núi cất nhà bên động đá, tu theo lời Ðức Lão Quân dạy, cứ tu luyện hoài như vậy. Chẳng bao lâu cảm thấy nhẹ mình, bước đi như gió.

Một người dân quê tên là Dương Tử lên núi thấy vậy cũng phát tâm mộ đạo, xin Lý Ngưng Dương thâu làm đệ tử, ở lại tu hành.

Ngày kia, Lý Ngưng Dương thấy hào quang chiếu vào cửa sổ, thì biết có Thần Tiên giáng hạ, rồi mau sửa soạn lên núi đón tiếp. Xảy nghe tiếng hạc, ngó lên thấy Ðức Lão Quân và Huyễn Khưu Chơn Nhơn cỡi hạc đáp xuống.

Lý Ngưng Dương lạy chào mừng rỡ.

Ðức Lão Quân nói:

– Bữa nay tinh thần hơn trước. Ta nhắm ngươi xuất hồn đặng. Vậy 10 ngày nữa, ngươi xuất hồn đi dạo các nước với ta.

Nói rồi liền từ giã, và hai vị cỡi hạc bay trở về núi.

Cách 9 ngày sau, Lý Ngưng Dương kêu học trò là Dương Tử đến dặn rằng: Thầy sẽ xuất hồn đi thiếp bảy ngày ngươi phải gìn giữ xác ta cẩn thận. Nếu sau bảy ngày mà ta không trở về thì hãy thiêu xác.

Dặn dò xong, Lý Ngưng Dương nằm thiếp xuất hồn đi.

Khi Dương Tử giữ xác thầy được 6 ngày thì người nhà đến báo tin rằng: Mẹ anh bịnh nặng, đang hấp hối, trông anh mau về cho mẹ thấy mặt mà tắt hơi. Dương Tử khóc lớn than rằng: Thầy đi thiếp chưa về, nếu ta đi, lấy ai giữ xác thầy, bằng không đi thì làm sao thấy mặt mẹ, ôi khổ biết chừng nào!

Người nhà liền hỏi rõ Dương Tử về sự đi thiếp của thầy, rồi nói: “Xác người chết đã 6 ngày, ngũ tạng thảy đều hư hết, lẽ nào sống lại bao giờ. Vả lại, thầy có dặn 7 ngày thì thiêu xác, chắc thầy đã thành Tiên. Nay 6 ngày mà thiêu xác thầy cũng không lỗi. Mau thiêu xác thầy rồi về gặp mặt mẹ.”

Dương Tử dùng dằng không nỡ, nhưng túng thế cũng phải nghe lời, liền đặt hương đăng, hoa quả tế thầy, rồi thiêu xác. Vừa khóc vừa đọc bài kệ sau đây:

母病不可起

師魂猶未歸

師言將待踐

母命安忍違

舍魚取熊掌

二者難兼之

涕位辭靈魂

華山好自依

Âm cổ:

Mẫu bệnh bất khả khởi

Sư hồn do vị quy

Sư ngôn tướng đãi tiễn

Mẫu mệnh an nhẫn vy

Xả ngư thủ hùng chưởng

Nhị giả nan kiêm chi

Di vị từ linh hồn

Hoa sơn hảo tự y

Nghĩa:

Mẹ bệnh không qua khỏi

Thầy đi thiếp chưa về

Lời thầy đi nhắn nhủ…

Mạng sống mẹ đang nguy

Thả cá giữ tay gấu

Hai điều khó thực thi

Nghẹn ngào xin chứng giám

Vui thú chốn non Huê!

Thiêu xác thầy xong, Dương Tử liền gấp rút chạy về nhà, vừa đến cửa nhà thì mẹ vừa tắt thở. Rủi ơi là rủi! Lỗi hết hai đàng, đã bất nghĩa với thầy, lại không tròn hiếu sự.

Nhắc lại, Lý Ngưng Dương, hồn xuất về chầu Ðức Lão Quân, được thầy dẫn đi khắp các nước trên cõi thiêng liêng, đến núi Bồng Lai, gặp các Thánh Tiên, ra mắt đủ mặt, đến bảy ngày thì xin về. Ðức Lão Quân cười nói rằng:

Hãy nghe bài kệ nầy thì rõ:

辟穀不闢麥

車輕路亦熟

欲得舊形骸

正逢新面目

Âm cổ:

Tịch cốc bất tịch mạch

Xa khinh lộ diệc thục

Dục đắc cựu hình hài

Chánh phùng tân diện mục

Nghĩa:

Cơm bỏ gạo không bỏ

Xe nhanh đường phơi phới

Muốn về hình dáng cũ

Lại gặp bề ngoài mới

Lý Ngưng Dương nghe bài kệ của Lão Quân thì ghi nhớ chớ không hiểu ngụ ý gì, nhưng cũng lạy thầy từ tạ ra về. Khi hồn về tới nhà thì không thấy xác, không thấy học trò, coi lại thì xác đã ra tro bụi.

Lý Ngưng Dương rất giận đứa học trò bất nghĩa nầy. Hồn bay phưởng phất xuống chân núi, gặp một thây ăn mày nằm dựa bên đường, kế bên cây gậy, có một chân cùi.

Lý Ngưng Dương nghĩ lại bài kệ của thầy cho, chợt hiểu, biết phận mình phải vậy chớ không nên oán trách học trò, liền nhập hồn vào xác ăn mày, rồi ngậm nước phun vào gậy tre hóa ra gậy sắt. Bởi cớ đó, người đời không biết họ tên ông ăn mày nầy, thấy cầm cây gậy sắt, nên gọi là Ông Thiết Quày, sau gọi trại ra là Thiết Quả.

Sở dĩ Ðức Lão Quân không cho hồn Lý Ngưng Dương về kịp trước khi học trò thiêu xác là vì Ðức Lão Quân muốn Lý Ngưng Dương bỏ xác phàm cho tuyệt sự hồng trần mà về luôn nơi Tiên cảnh, còn xác ăn mày là mượn tạm để tu, chớ muốn biến hóa thế nào cũng được.

Thiết Quả đánh tay biết rõ các việc đã xảy ra với đứa học trò mình là Dương Tử. Thiết Quả liền đem linh dược đến cứu tử mẹ nó, kẻo đứa học trò tức tối ân hận cả đời tội nghiệp. Ðến nơi thấy Dương Tử đang ôm quan tài mẹ khóc ngất, rồi rút gươm ra định tự vận. Thiết Quả kịp đến ngăn cản và nói:

– Ngươi có lòng thành nên Trời khiến ta đến đây đem linh dược cứu tử mẹ ngươi. Vậy ngươi mau giở nắp quan tài ra, cạy miệng mẹ ngươi ra mà đổ thuốc.

Nói rồi lấy ra một hoàn thuốc đưa cho Dương Tử. Dương Tử làm y lời, giây lát, bà mẹ hắt hơi lấy lại hơi thở, rồi ngồi dậy bước ra khỏi quan tài, xem có vẻ mạnh khỏe hơn trước. Cả nhà vô cùng mừng rỡ. Dương Tử quì lạy Thiết Quả, thưa rằng:

– Cảm tạ Tiên ông, xin Tiên ông cho biết danh hiệu.

– Ta đây là Lý Ngưng Dương, là thầy của ngươi. Bởi ngươi thiêu xác ta nên hồn ta phải nhập vào xác ăn mày nầy. Biết rõ việc làm của ngươi, nên ta không chấp, lại đến cứu tử mẹ ngươi để ngươi nuôi mẹ phỉ tình. Ta tặng thêm cho ngươi một hoàn thuốc nữa để ngươi uống vào sống lâu nuôi mẹ. Thầy trò sẽ gặp lại sau nầy.

Dương Tử cúi đầu lạy tạ thầy, chưa kịp hỏi thăm thì Thiết Quả đã biến mất.

Thiết Quả biến hóa về núi Hoa sơn, hầu thầy. Ðức Lão Quân cười nói:

– Vậy mới chắc thành Tiên, không lo trở lại trần thế.

Nói rồi truyền dọn tiệc ăn mừng Thiết Quả.

(Bài viết có tham khảo - trích nguyên một số đoạn trong Đông Du Bát Tiên bản dịch của Tô Chẩn do Tín Đức Thư Xã ấn hành, năm 1950)