Với quy trình chế tác cầu kỳ, gốm men ngọc thời Lý – Trần là dòng gốm cao cấp nhất, thường chỉ dùng làm các loại đồ gốm gia dụng kích thước nhỏ.

Cùng khám phá dòng gốm đặc sắc này qua loạt hiện vật của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam.

Một chiếc ấm bằng gốm men ngọc thời Lý – Trần. Gốm men ngọc cũng là một dòng gốm cổ nổi tiếng của Việt Nam, phổ biến vào thời Lý – Trần, thế kỷ 11-14, kéo dài đến thế kỷ 15.

Đĩa gốm men ngọc trang trí hình vân mây. Gốm men ngọc là loại gốm được chế tạo công phu. Đất làm gốm được lọc kỹ tạp chất, xương gốm mịn, rắn chắc và nặng. Lớp men phủ ngoài rất dày, trong và bóng. Khi nung, men ngọc cần có độ lửa hoàn nguyên với thời gian vừa đủ, còn nếu không, các sắc độ men ngọc sẽ thay đổi.

Cốc gốm men ngọc có nắp. So với đồ gốm men ngọc Trung Hoa cùng thời, gốm men ngọc Việt Nam có nhiều đặc điểm riêng. Về màu sắc, các món đồ gốm men ngọc Việt Nam có các sắc độ màu vàng xám, vàng chanh, xanh ngọc sẫm hay xanh ngả da táo.

Bát gốm men ngọc. Kiểu dáng và trang trí các loại hình đồ gốm men ngọc cũng thường thấy kết hợp trang trí loại hoa văn khắc chìm hoặc in chìm với chạm đắp nổi, khiến cho men đọng giọt đậm nhạt không đều nhau, tạo nên hiệu quả thẩm mỹ rất đặc biệt.

Một chiếc bát gốm men ngọc có lớp men bị rạn. Qua thời gian, lớp men dày của đồ gốm men ngọc có nhiều trường hợp bị biến dạng, có vết rạn trong men, mang lại hiệu ứng thị giác lý thú.

Đĩa gốm men ngọc trang trí hình mặt trời. Với quy trình chế tác cầu kỳ, gốm men ngọc thường chỉ dùng làm các loại đồ gốm gia dụng kích thước nhỏ như ấm, âu, bát, bình, chén cao chân, đĩa các loại, hộp, lư hương, liễn, lọ, ống nhổ… không có loại hình nào kích thước lớn như thạp, thống của dòng gốm hoa nâu.

Hiện vật đặc sắc nhất của dòng gốm men ngọc là những chiếc ấm có dạng hình quả dưa, quả cam, quả bí hoặc quả bầu lọ… nghĩa là kiểu dáng ấm dường như được lấy từ các mẫu hoa quả tự nhiên.

Vòi ấm có thể là đầu rồng, quai là hình chim vẹt hay một hình chim nhỏ. Vai ấm có khi là băng cánh sen nổi, cánh to xen nhỏ, cũng có khi là văn mây hình khánh. Trên thân ấm khắc chìm băng dây lá hoặc cánh sen… (Bài có sử dụng tư liệu của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam).

Theo KIẾN THỨC